Thốt nốt là một loại cây gỗ họ Cau có thân hoá gỗ cứng, hình trụ, đơn độc, mọc thẳng đứng, cao từ 20-30m. Thốt nốt có giá trị kinh tế và giá trị dinh dưỡng cao, được trồng nhiều ở các địa phương.
1. Giới thiệu chung cây Thốt nốt
– Tên phổ thông: Thốt nốt
– Tên khác: Thốt lốt
– Tên khoa học: Borassus flabellifer
– Họ thực vật: Arecaceae (họ Cau)
– Nguồn gốc: là loại cây bản địa của Nam Á và Đông Nam Á, phân bố từ Indonesia đến Pakistan.
2. Đặc điểm cây Thốt nốt
▼ Đặc điểm hình thái cây Thốt nốt
– Thân cột hoá gỗ cứng, hình trụ, mọc thẳng đứng, cao 20-30m, đường kính 60cm và thường có nhiều vòng do vết cuống lá để lại.
– Lá Thốt nốt mọc cách, xếp xoắn ốc và tập trung phía ngọn. Bình thường sẽ có 20-30 lá xoè rộng với cuống dài, có gai, phiến lá chất da, đường kính 1-1,5m.
Lá xẻ chân vịt thành 60-80 thuỳ hình, thuôn dài, rộng 3cm, mép dính trên 1/2 chiều dài và có gai nhỏ.
Cuống lá non có gốc phình rộng thành bẹ ôm lấy thân. Gốc cuống lá già là hình tam giác rộng.
– Cụm hoa mọc trong tán lá, có cuống ngắn hơn chiều dài của lá. Hoa đực và cái có hình dạng khác nhau:
+ Cụm hoa đực lớn, dài đến 2m, gồm khoảng 8 nhánh hoa; mỗi nhánh mang 3 chùm hoa hình bông, nạc, dài 30-45cm, nhiều lá bắc xếp xoắn ốc và lợp lên nhau; mỗi bông chứa khoảng 30 hoa, Hoa mẫu 3, với 6 nhị.
+ Cụm hoa cái không phân nhánh, có các lá bắc dạng mo bao phủ, trục cụm hoá lớn, nạc, to hơn trục cụm hoa đực, mang nhiều lá bắc hình đấu; những lá bắc phía dưới thường không có hoa; những lá bắc sau mang hoa cái. Hoa cái to hơn hoa đực, mẫu 3; bầu 3 ô.
– Quả hạch hình cầu hay hình bầu dục, đường kính khoảng 15-20cm, nặng khoảng 1,5- 2,5 kg/quả. Khi còn non vỏ quả màu xanh, khi già màu tím sẫm hay đen. Quả thường chứa 3 hạt hoá gỗ rất cứng, nội nhũ màu trắng, dạng cùi dừa, có vị ngọt.
▼ Đặc điểm sinh thái, sinh lý cây Thốt nốt
– Thốt nốt là cây nhiệt đới điển hình, mọc chủ yếu ở các khu vực có khí hậu nhiệt đới, gió mùa, có mùa khô tương đối dài.
– Cây ưa sáng, chịu được khô hạn, có thể mọc sâu vào trong nội địa, nó chịu được khô hạn hơn cây dừa và có thể mọc trên nhiều loại đất khác nhau, nhưng thích hợp nhất là đất cát pha, giàu chất hữu cơ.
– Cây ưa địa hình bằng phẳng hay dốc nhẹ. Vùng đồng bằng ven biển, dọc sông suối là nơi thích hợp nhất để trồng và phát triển loài cây này.Tuy vậy cũng có thể trồng thốt nốt ở độ cao tới 800m trên mặt biển
– Tính chịu khô của thốt nốt rất cao, nó có thể mọc ở nơi có lượng mưa rất thấp (500-900mm/năm). Nhưng ở những vùng lượng mưa rất cao: 4.000-5.000mm/năm cũng có thể trồng thốt nốt. Tính chịu ngập của cây cũng khá cao.
– Thốt nốt sinh trưởng, phát triển thích hợp nhất ởđiều kiện nhiệt độ trung bình năm 230C, nhưng cây cũng chịu được nhiệt độ rất cao hoặc rất thấp.
– Thốt nốt ra hoa hàng năm, thụ phấn nhờ côn trùng hay gió. Hạt rất dễ nảy mầm khi được tiếp súc với đất ẩm
– Tuổi ra hoa của thốt nốt phụ thuộc vào độ cao phân bố. Ở độ cao ngang mặt biển cây ra hoa sớm hơn các cây trồng ở độ cao lớn hơn.
3. Tác dụng của cây Thốt nốt
– Hiện nay Thốt nốt được trồng nhiều để làm cây công trình, cây tạo cảnh quan đường phố, khu đô thị, khu dân cư
– Trong nước Thốt nốt có nhiều đường Saccharoza. Đây là một loại nước giải khát tuyệt vời, vị ngọt dịu, rất thơm, được mọi người ưa chuộng. Ngoài ra trong loại nước còn có men, uống nhiều cũng say như uống rượu nhẹ. Từ nước Thốt nốt người ta đã sản xuất được rượu vang uống rất ngon.
– Nước Thốt nốt là nguyên liệu để sản xuất đường. Đường này có hương vị thơm ngon đặc biệt, có thể ăn tươi hoặc nấu ăn. Đường Thốt nốt được chế biến thành những miếng như đường phèn, hình tròn, đường kính khoảng 4cm, dày 2cm, có loại màu ngà vàng, có loại trắng.
Ngoài giá trị ăn uống và giải khát, cây Thốt nốt còn có rất nhiều giá trị hữu ích khác: thân dùng làm cột nhà, dầm cầu, lá dùng lợp nhà, làm nón.
– Thốt nốt còn được dùng để làm thuốc chữa bệnh.
+ Đường thốt nố là một vị thuốc giải độc trong trường hợp ngộ độc sắn, mã tiền
+ Cuống cụm hoa làm thuốc chữa sốt và lợi tiểu
+ Nước chảy ra từ vòi hoa uống làm thuốc nhuận tràng
+ Rễ thốt nốt là vị thuốc lợi tiểu
+ Thốt nốt non dùng để sắc uống giúp lợi tiểu, chữa vàng da, lỵ
